هاپتوگلوبین

هاپتوگلوبین از پروتئین های فاز حاد بوده و تیتر پلاسمایی آن در حالت های التهابی مختلف بالا است. در زمان لیز گلبول های قرمز هموگلوبین آزاد شده و هاپتوگلوبین به هموگلوبین متصل شده و نوعی کمپلکس محکم غیر کوالانسی هاپتوگلوبین_هموگلوبین می سازد و این کمپلکس به حدی بزرگ است که توانایی عبور از گلومرول را ندارد. پس به نظر می رسد وظیفه ی اصلی هاپتو گلوبین جلوگیری از دفع و اتلاف هموگلوبین آزاد پلاسما از کلیه باشد. جلوگیری از دفع و اتلاف هموگلوبین آزاد باعث حفظ آهن موجود در هموگلوبین می شود که برای بدن ارزشمند است تا از اتلاف آن جلوگیری کرده و فرد دچار فقر آهن نشود علاوه بر این هاپتو گلوبین آهنی که برای رشد باکتری ها لازم است را برداشته و باکتری ها بدون آهن می مانند در نتیجه از بین میروند در واقع آهن را جذب می کنند و  آهن از محیط عمل باکتری جمع می شود.

اندازه گیری هاپتوگلوبین به همراه سایر تست های آزمایشگاهی (LDH, Bili T & D, Anti glibulin Test, Blood smear, CBC) جهت تشخیص آنمی همولایتیک به کار گرفته می شود. آنمی همولایتیک یکی از دلایل غیر شایع کم خونی می باشد که می تواند به صورت ارثی یا به وسیله عوامل اکتسابی محیطی به وجود بیاید. اندازه گیری سطح هاپتوگلوبین یک تست بسیار حساس جهت تشخیص آنمی همولایتیک می باشد. اگر سطح هاپتوگلوبین پایین باشد تست باید در زمان های مختلف نیز اندازه گیری گردد تا تغییرات غلظت آن مورد بررسی قرار گیرد که آیا لیز شدن RBCها متوقف شده است یا نه؟!

چه زمانی اندازه گیری هاپتوگلوبین درخواست می شود؟

این تست زمانی که بیمار علائم و نشانه های آنمی همولایتیک مانند مواردی که در زیر آمده، را دارد درخواست می شود. خستگی، ضعف، رنگ پریدگی، غش، نفس تنگی، تغییر رنگ ادرار به علت حضور هموگلوبین و RBC، تپش قلب و یرقان.

علاوه بر نشانه های بالینی زمانیکه تست های آزمایشگاهی دیگر نشان دهنده  آنمی همولایتیک بودند نیز این تست درخواست می گردد. مانند بیلی روبین بالا، حضور هموگلوبین در ادرار، کاهش تعداد RBC در خون و افزایش فعالیت آنزیم LDH.

 

نتایج بدست آمده از میزان هاپتوگلوبین نشان دهنده چیست؟

نتیجه بدست آمده با در نظر گرفتن نتایج سایر تست های آزمایشگاهی به صورت زیر تفسیر می گردد:

زمانی که میزان هاپتوگلوبین به طور معناداری کاهش یابد در حالیکه میزان رتیکولوسیت ها افزایش و مقدار RBC، هماتوکریت و هموگلوبین کاهش یابد نشان دهنده این است که شخص دچار درجه ای از آنمی همولایتیک به همراه تخریب RBCها درون گردش خون می باشد. به این نوع آنمی همولایتیک همولیز درون عروقی (intravascular hemolysis) می گویند.

اگر مقدار هاپتوگلوبین نرمال یا لب مرز رو به نرمال باشد و تعداد رتیکولوسیت ها کاهش یافته باشد تخریب RBCها احتمالا درون ارگان هایی مانند کبد و طحال اتفاق می افتد که به آن همولیز خارج عروقی (extravascular hemolysis) گفته می شود، در این نوع از آنمی به دلیل اینکه RBCها توسط سیستم رتیکولواندوتلیال بلعیده می شوند هموگولوبین به درون سیستم گردش خون آزاد نشده و در نتیجه میزان  هاپتوگلوبین نرمال می باشد. اگر مقدار هاپتوگلوبین نرمال باشد و مقدار رتیکولوسیت ها افزایش پیدا نکند احتمالا آنمی مربوط به شکسته شدن RBCها نمی باشد.

در جدول زیر خلاصه ای از نتایج مربوط به هاپتوگلوبین آورده شده است:

هاپتوگلوبین	رتیکولوسیت	RBC، هموگلوبین، هماتوکریت	تفسیر
کاهش	افزایش	کاهش	intravascular hemolysis
نرمال یا کمی کاهش یافته	افزایش	کاهش	extravascular hemolysis
نرمال	نرمال	کاهش	آنمی ناشی از دلایل غیر از همولیز RBCها

چند نکته بالینی در ارتباط با هاپتوگلوبین

اگر میزان هاپتوگلوبین بدون هیچ علائمی از آنمی همولایتیک کاهش پیدا کند احتمالا کبد قادر به سنتز این پروتئین نمی باشد و این مورد در بیماری های کبدی دیده می شود. اما با این وجود از اندازه گیری هاپتوگلوبین نمی توان جهت ارزیابی وضعیت کبد استفاده کرد.

هاپتوگلوبین به عنوان یک پروتئین فاز حاد شناخته می شود و این به این معناست که میزان آن در بیماری های التهابی مانند زخم های التهابی، بیماری های رماتیسمی، حملات قلبی و عفونت ها افزایش می یابد. اگر یک فرد یکی از این بیماری ها را داشته باشد مقدار هاپتوگلوبین در آن تغییر می کند ولی اندازه گیری هاپتوگلوبین به طور معمول جهت تشخیص و دنبال کردن این بیماری ها کاربردی ندارد. همینطور مقدار هاپتوگلوبین می تواند به دنبال از دست دادن حجم زیادی خون و یا در بیماری های حاد و مزمن کلیوی تغییر کند.

داروهایی مانند آندروژن ها و کورتیکواستروئیدها باعث افزایش مقدار هاپتوگلوبین و ایزونیازین، کوئیدین، استرپتومایسین و داروهای کنترل تنفس باعث کاهش مقدار هاپتوگلوبین می گردند. میزان هاپتوگلوبین در نوزادان تا 6 ماهگی پایین تر از حد طبیعی آن می باشد.

 

منابع:

Isaac K. Quaye, Haptoglobin, inflammation and disease, Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene (2008) 102, 735-742.

Andrew W.Y. Shih, Andrew McFarlane, and Madeleine Verhovsek, Haptoglobin testing in hemolysis: Measurement and interpretation, AJH Educational Material (2013) ) 10, 75-81.