مقدمه

دوز ماده رادیواکتیو برای ید درمانی بسیار قوی تر از دوز مورد استفاده در اسکن رادیواکتیو با  ید می باشد که نوعی تست تشخیصی سرطان تیروئید می باشد.درمان با ید رادیواکتیو نرخ زنده ماندن بیماران مبتلا به سرطان تیروئید پاپیلاری و یا فولیکولار(انواع مختلف سرطان تیروئید) را که به گردن یا سایر نواحی منتشر شده است افزایش می دهد. اما فواید این روش درمان در بیماران مبتلا به سرطان های غیرمنتشر و درمواردی که سلولهای سرطانی با جراحی میتواند کاملا حذف شود به طور واضحی کمتر است.درمان با ید رادیواکتیو نمی تواند برای درمان کارسینومای مدولاری تیروئید و آناپلاستیک استفاده شود.

برای آنکه این روش درمان موثر واقع شود بایستی بیمار در خون خود میزان بالایی از TSH (محرک تولید هورمونهای تیروئیدی ) داشته باشد چرا که TSH بافت تیروئید و سلولهای سرطانی را تحریک به مصرف ید رادیواکتیو میکند. اگر تیروئید برداشته شده باشد یک راه حل برای افزایش TSH عدم مصرف قرص های هورمونی تیروئید به مدت چند هفته می باشد که این باعث میشود که بیمار دچار هیپوتیروئیدیسم (میزان پایین هورمونهای تیروئیدی درخون) در نتیجه تحریک دائمی هیپوفیز شروع به ساخت TSH  بیشتر میکند و در نتیجه این هیپوتیروئیدیسم عمدی موقتی است اما اصولا باعث علائمی چون خستگی، افسردگی، افزایش وزن، یبوست،  دردهای عضلانی و کاهش تمرکز میشوند.

راه دیگر افزایش میزان TSH LEVEL در خون بیمار استفاده از فرم تزریقی THYROTRIPIN  به نام THYROGEN میباشد. این دارو به مدت دو روز مصرف میکنند  و در روز سوم ید درمانی  انجام می شود.بسیاری از پزشکان همچنین پیشنهاد میکنند که بیمار یک رژیم غذایی کم ید را قبل از درمان با یدرادیواکتیو به مدت یک تا دو هفته رعایت کنند و این به معنی پرهیز از تخم مرغ سویا غذاهای دریایی و غذاهای دارای نمک ید دار می باشد.  

 

چه زمانی از ید درمانی استفاده میشود؟

• به عنوان درمانی برای پرکاری غده تیروئید، همراه یا بدون درمان قبلی توسط داروهای ضدتیروئیدی، به خصوص در افرادی که پرکاری تیروئید ندولر سمی دارند.

• ممکن است به عنوان خط اول درمانی در افرادی که بیماری گریوز دارند، استفاده شود.

• وقتی درمان با داروهای ضدتیروئیدی، برای پرکاری غده تیروئیدی که سبب گریوز شده است، پاسخ ندهد.

• برای کوچک کردن غده در هنگام گواتر (بزرگی تیروئید)

نکته: ید رادیواکتیو با غلظت بالا، برای درمان سرطان تیروئید استفاده می شود.

 

آیا ید درمانی بی خطر است؟

مطالعات گسترده ای در طی ۷۰ سال اخیر در کشورهای اروپایی و ایالات متحده انجام شده است. این مطالعات نشان داده اند که درمان با ید رادیواکتیو خطر سرطان را افزایش نمی دهد. میزان کم ید رادیواکتیوی که استفاده میشود به این معنی است که این درمان مانند مواجه شدن با میزان فراوانی اشعه که باعث سرطان تیروئید میشود، نیست.

 

آیا بچه دار شدن بعد از ید درمانی بی خطر است؟

بعد از درمان با ید رادیواکتیو مردان تا چهار ماه باید از پدر شدن خودداری کنند، و زنان نیز باید تا شش ماه از باردار شدن جلوگیری کنند. مرکز درمانی شما اطلاعات کاملی را در مورد این موضوع به شما میدهد. بعد از گذشت زمان ذکر شده هیچ مشکلی برای بچه دار شدن وجود ندارد و افراد میتوانند کودک سالمی را داشته باشند.

 

چه کسانی نباید از ید رادیواکتیو برای درمان استفاده کنند؟

در افراد زیر این درمان انجام نمیشود:

• زنان باردار، ید رادیواکتیو از جفت عبور میکند و میتواند روی رشد غده تیروئید جنین اثر بگذارد.

• زنان شیرده، ید رادیواکتیو از طریق شیر به نوزاد و تیروئید او منتقل میشود

• هر شخصی که استفراغ میکند یا بی اختیاری ادرار دارد

• بیمارانی که بیماری چشمی همزمان دارند (آسیب چشم در اثر بیماری گریوز)، زیرا ممکن است بیماری چشمی آن ها بدتر شود مگر اینکه قبل از آن، برای آن ها استروئید تجویز شود.

اگر غده تیروئید خیلی پرکار باشد، ید رادیواکتیو میتواند سبب بالا رفتن شدید و خطرناک هورمون های تیروئید شود، که به این حالت طوفان تیروئیدی میگویند. در این صورت پزشک در مرحله ی نخست داروهای ضدتیروئیدی برای شما تجویز خواهد کرد تا پرکاری را کنترل کند و بعد از آن از ید رادیواکتیو استفاده می کند.

 

آیا ید درمانی عوارض جانبی دارد؟

بعضی اوقات غده تیروئید بعد از درمان، مقداری تحریک پذیر میشود. این حالت معمولا بعد از چند روز از بین می رود. یکی از عوارض طولانی مدت و شایع درمان با ید رادیواکتیو کم کاری تیروئید می باشد، پس مهم است که یک ماه بعد از درمان یک آزمایش خون هورمون های تیروئیدی بدهید که در صورت ایجاد این عارضه سریع تر با داروی لووتیروکسین درمان شوید.

اگر دچار بیماری چشمی در اثر پرکاری تیروئید هستید (حالتی که در بیماری گریوز به وجود می آید)، ممکن است با درمان ید رادیواکتیو بیماری چشمی شما تشدید شود (به خصوص در افراد سیگاری).

هر گونه علائم چشمی را به پزشک خود بگویید، تا ارزیابی کند که آیا به تیروئید شما مربوط است یا خیر. پزشک شما برای کاهش علائم شما توصیه هایی میکند، مانند درمان با قرص های استروئید، درمان اولیه با لووتیروکسین و قطع سیگار. معمولا این کارها بعد از مشورت با یک چشم پزشک انجام خواهند شد.

 

ید رادیواکتیو چگونه مصرف میشود؟

پزشک واجد شرایط میتواند برای شما ید رادیواکتیو تجویز کند. درمان شما در بیمارستان انجام میشود، اما لازم نیست که شما بستری شوید. قبل از شروع درمان نحوه ی انجام و اثرات آن به شما توضیح داده خواهد شد و رضایت شما برای شروع آن لازم است.

دارو به شکل کپسول به شما داده میشود که میتوانید با آب دهان یا یک نوشیدنی آن را ببلعید. در هنگام درمان باید غده تیروئید فعال باشد لذا به مدت یک هفته قبل و بعد از درمان باید از مصرف داروهای ضدتیروئید خودداری شود. پزشک زمان قطع داروهای شما را اعلام میکند و همچنین برای شروع دوباره ی داروها با شما صحبت می کند.

 

چه میزان مصرف دارو ایمن است؟

میزان ید رادیواکتیوی که برای کنترل پرکاری تیروئید استفاده میشود، میتواند بدون عوارض باشد، در صورتی که شغل شما با مواد رادیواکتیو مرتبط نباشد یا با موادی کار نکنید که اشعه ی رادیواکتیو روی آن ها تاثیر می گذارد، مانند کار در عکاسی.

بعد از درمان باید از تماس نزدیک با نوزادان، کودکان زیر پنج سال، زنان باردار و حیوانات خانگی خودداری کنید. به عنوان یه قانون کلی این مدت حدود دو تا سه هفته طول میکشد، اما مدت زمان آن وابسه به افراد نزدیک شما و میزان دارویی است که برای شما استفاده شده است.

مرکزی که در آن درمان شده اید، اطلاعات کامل تری به شما ارائه میکند. گزارشات اخیر نشان داده است افرادی که اخیرا ید رادیواکتیو دریافت کرده اند میتوانند باعث فعال شدن نمایشگرهای رادیواکتیو با اهداف امنیتی مانند فرودگاه ها و بندرگاه ها شوند، این اتفاق میتواند تا چهار ماه بعد از درمان رخ دهد. اگر شما میخواهید در این بازه ی زمانی سفر کنید، باید یک نامه از مرکز درمانی خود برای این موضوع بگیرید.

 

بعد از ید درمانی چه اتفاقی می افتد؟

پیگیری بعد از درمان با ید رادیواکتیو ضروری است. در بعضی موارد فقط یک دوره ی درمانی کافی نیست و حدود ۱۰ درصد افراد نیاز به دوزهای اضافه دارند. مشکلات اضافه ای به دلیل دوزهای اضافه به وجود نمی آید. بعضی از افرادی که درمان آنها موثر بوده است، نیاز دارند برای تکمیل درمان از داروهای ضدتیروئیدی استفاده کنند.

دریافت بیشتر از دو تا سه دوز درمانی، میتواند باعث کم کاری تیروئید شود. این عارضه ممکن است هر زمانی بعد از گذشت یک ماه از درمان رخ دهد، اما زمان متداول بروز آن در یک سال اول بعد از درمان است.

شما باید حدود چهار هفته بعد از درمان برای کنترل تیروئید، آزمایش خون بدهید، و همچنین هر یک تا سه ماه در سال اول درمان این کار را تکرار کنید. مهم است که حتی در صورت احساس خوب بودن این آزمایش را انجام دهید، زیرا ممکن است در مراحل اولیه علائمی نداشته باشید و بعد از گذشت زمان، اثرات بروز یابند.

بعد از آن باید برای آزمایش خون سالانه، یا هر زمانی که دچار علائم کم کاری تیروئید شدید به پزشک خود مراجعه کنید. درمان کم کاری تیروئید ساده است. لووتیروکسین، قرص حاوی تیروکسین، برای جایگزین کردن تیروکسینی که تیروئید شما قادر به ساختن آن نیست تجویز میشود.

 

ید درمانی در کودکان و نوجوانان

ید رادیواکتیو برای کودکان و نوجوانانی که دچار پرکاری تیروئید شده اند ایمن و بدون خطر است، اما معمولا به عنوان دومین درمان بعد از درمان با داروهای ضدتیروئید استفاده میشود، به خصوص در کودکان کم سن و سال تر.

 

عوارض جانبی و ریسک ید درمانی

بدن ما تا مدتی بعد از ید درمانی از خود اشعه رادیو اکتیو پخش میکند که میزان آن به دوز داروی مصرف شده بستگی دارد.در صورت بستری در بیمارستان بیمار باید چند روزدراتاق ایزوله قرار گیرد.عوارض کوتاه مدت ید درمانی شامل   تورم و حساسیت گردن، تهوع واستفراغ، تورم وحساسیت غدد بزاقی، تغییر ذائقه و خشکی دهان می باشد. از سایر عوارض این درمان می توان به خشکی چشم، کاهش تعداد اسپرم یا به ندرت نازایی در مردان و در صورت مصرف دوز بالای دارو و بهم ریختگی قاعدگی تا یک سال پس از درمان در زنان اشاره کرد. ریسک ابتلا به لوسمی در زنان و مردانی که RAI داشته اند افزایش می یابد. ید درمانی تا به حال هیچ تاثیر منفی در نوزادان متولد شده از والدینی که ید درمانی شده اند نداشته است.