مداخله گرهای سنجش های ایمونولوژیک

• اثرات ماتریکس ناشی از تداخل مواد آندوژن از قبیل همولیز، بیلی روبین، لیپیدها و پاراپروتئین ها در سرم یا پلاسما است. نمونه همولیز ممکن است برای سنجش های ایمونولوژی مناسب نباشد، رها شدن آنزیم های پروتئولیز رهاشده از همولیز گلبول های قرمز دارای اثرات تخریبی روی آنالیت هایی مانند انسولین، گلوکاگون، کلسی تونین و هورمون پاراتیروئید، ACTH و گاسترین است و از طرف دیگر هموگلوبین آزادشده با خاصیت آنزیمی پراکسیداز ممکن است بر روی تستهای الیزا که آنتی بادی نشاندار با آنزیم پراکسیداز دارد، مداخله کند.

• تداخل مواد آندوژن یا اگزوژن (مواد خارجی همراه با کیت) که به علت واکنش متقاطع با آنتی بادی ها در سنجش آنالیت دخالت می کنند.

•  خطاهای سیستم یا روش آزمایش از طریق آلودگی پروب، برداشت نمونه با پیپت، خطای انتقال نمونه به نمونه دیگر

•  اثرات پروزون ( Prozone ) یا اثرات هوک بستگی به غلظت آنتی بادی ها در معرف روش سنجش دارد. سطح زیاد آنتی ژن تولید کمپلکس های ساندویچی را کاهش می دهد. ساندویچ ایمنی از احتباس آنتی ژن بین آنتی بادی های فاز جامد و آنتی بادی های نشاندار شکل می گیرد. حضور آنتی ژن های زیادی در سرم بیمار موجب تشکیل کمپلکس های تکی آنتی ژن- آنتی بادی می شود و از این رو اثرات هوک با نتایج منفی کاذب همراهی دارد.

•  تداخل آنتی بادی های هتروفیل که با پیوند به اجزای معرف سیستم آزمایش نتایج کاذب را به دنبال دارند. اتوآنتی بادی ها، ماکرو آنزیم ها و فاکتورهای روماتوئید هم با همین سازوکار نتایج مثبت کاذب می دهند. در سنجش سطح داروها، متابولیت های غیرفعال دارو با آنتی بادی سیستم سنجش واکنش داده و مانع از اندازه گیری دقیق دارو می گردد. آنتی بادی های هتروفیل یا ناجور منبع مهم خطاهای کاذب مثبت یا منفی در آزمایش های ایمونواسی هستند.

 

فاکتور روماتوئید:

فاکتور روماتوئید از جنس IgM و علیه قسمت FC ایمونوگلوبولین IgG است. این فاکتور در ۷۰ درصد موارد روماتیسم مفصلی، بیماری های عفونی و التهابی و حتی گاهی در افراد سالم بدون علامت یافت می شود. فاکتور روماتوئید با پل زدن بین آنتی بادی های کپچر ( Capture) و نشاندارشده ( Lable ) در روش ساندویچ، افزایش کاذب آنالیت را به دنبال دارد. علاوه بر روش های ساندویچی، در روش های رقابتی که از یک آنتی بادی استفاده می شود، فاکتور روماتوئید به آنتی بادی چسبیده و از پیوند آن با معرف نشاندارشده جلوگیری می کند که نتیجه آن افزایش کاذب سطح آنالیت است. فاکتور روماتوئید را می توان با استفاده از Anti RF از سرم برداشت کرد.

 

اتوآنتی بادی ها:

برای کاهش تداخل اتوآنتی بادی ها که در بیماری های اتوایمیون یافت می شود می توان از روش ژل فیلتراسیون یا رسوب با پلی اتیلن گلایکول در سرم شناسایی را انجام داد. اتوآنتی بادی ها ممکن است با پیوند به آنالیت کانژوگه شده موجب افزایش کاذب شوند و یا به آنالیت چسبیده و منفی کاذب دهند؛ برای مثال حضور آنتی بادی علیه تروپونین I، منفی کاذب را به دنبال دارد. گاهی اتوآنتی بادی ها با پیوند به آنالیت ها ایجاد ماکروآنالیت می کنند. برای مثال می توان از ماکروآمیلاز و ماکروپرولاکتین نام برد. ماکروآنالیت ها از نظر فیزیولوژی غیرفعال بوده و اغلب در سنجش، تداخل ایجاد می کنند و افزایش کاذب آنالیت را سبب می شوند. با رسوب با پلی اتیلن گلیکول می توان ماکروآنالیت ها را از سرم جدا کرد. اتوآنتی بادی علیه داروی دیجوکسین که در درمان ازدیاد مصرف دارو به کار می رود در روش سنجش دارو دخالت می کند. برای شناسایی انواع مداخله گرها در روش های ایمونولوژیک به ویژه وقتی که جواب آزمایش با شرایط بالینی تطابق ندارد می توان از روش های رقیق سازی و خطی شدن، گرفتن تاریخچه از بیمار، استفاده از روش دیگر سنجش و برداشت یا مسدود کردن مداخله گرها استفاده کرد.انکوباسیون سرم با سرم حیوانی غیر ایمونیزه یا آنتی بادی های جوجه تداخل آنتی بادی های هتروفیل را کاهش می دهند.

 

بیماری های اتوایمیون:

بیماری لوپوس سیستمیک یک بیماری فراگیر است که مربوط به ارگان خاصی نیست. آسیب بافتی در نتیجه سنتز آنتی بادی علیه DNA و تخریب بافتی به دنبال کمپلکس های DNA با آنتی DNA صورت می گیرد. از نظر آزمایشگاه هماتولوژی، برای هر فرد به ویژه برای هر خانم در سن بارداری که با کم خونی همولیتیک با کومبز مثبت و یا لکوپنی کمتر از ۴۰۰۰ یا لنفوپنی کمتر از 1000 و یا ترومبوسیتوپنی کمتر از ۱۰۰۰۰۰ در میلیمترمکعب مراجعه نماید، سفارش به انجام آزمایش های ANA و Anti-ds DNA می گردد. آرتریت روماتوئید نیز از بیماری های اتوایمیون فراگیر است که با التهاب مزمن مفاصل همراه است و با آزمایش های فاکتور روماتوئید و آنتی بادی علیه اپی توپ های پروتئین سیترولین دار ( Anti CCP ) به همراه علائم بالینی می توان بیماری را تشخیص داد.
ارتباط نزدیکی بین سیگاری ها و افزایش عیار Anti CCP و بیماری پیشرونده آرتریت روماتوئید مشاهده شده است. دود سیگار امکان تبدیل آرژنین به سیترولین و پیدایش Anti CCP از نوع تخریبی را مطرح کرده است.
بیماری های لوپوس و آرتریت روماتوئید از مثال های بیماری های اتوایمیون فراگیر است، در حالی که بیماری های خود ایمن دیگر مانند کم خونی همولیتیک و هاشیموتوز اختصاصی بافت است. بیماری اتوایمیون تیروئید در طیفی از التهاب هاشیموتوز تیروئیدی که کم کاری تیروئید را به دنبال دارد تا بیماری گریوز که با پرکاری تیروئید همراه است قرار می گیرد. هاشیموتوز ناشی از ایمنی سلولار و تهاجم لنفوسیت ها و تخریب فولیکول های تیروئید است در حالی که گریوز ناشی از اتوآنتی بادی های سیستم هومورال است که با تحریک گیرنده TSH پرکاری می دهد.

از سنجش اتوآنتی بادی علیه تیروپراکسیداز (Anti TPO)، آنتی بادی علیه تیروگلوبولین، سنجش ایمونوگلوبولین های محرک تیروئید و ایمونوگلوبین های بازدارنده اتصال به تیروتروپین ( TB II) برای تشخیص بیماری های اتوایمیون تیروئید استفاده می شود.
بیماری اتوایمیون کبد با افزایش آنزیم های AST و ALT و افزایش سطح ایمونوگلوبین ها و حضور اتوآنتی بادی بروز می کند. اتوآنتی بادی های درخواستی شامل anti LKM، anti SMA ،ANA و anti LC است. سیروز اولیه کبدی یک بیماری خودایمن با تهاجم سیستم لنفاوی به مجاری صفراوی داخل کبد و تخریب و فیبروز آنهاست که در نهایت سیروز کبدی و نارسایی را به دنبال دارد. این بیماری به طور عمده در خانم ها در سنین ۵۰ تا ۶۰ سالگی مشاهده می گردد.

مثبت شدن آنتی بادی علیه میتوکندری ( AMA) و افزایش فسفاتاز قلیایی از راه های تشخیص بیماری است. بیماری سیلیاک یک بیماری گوارشی خودایمن است که ناشی از پاسخ غیرطبیعی HLA-DQ سیستم ایمنی به اپی توپ های گلوتن گندم در بیمارانی است که از نظر HLA-DQ2 مثبت هستند. سنجش ایمونوگلوبولین A علیه ترانس گلوتامیناز ( Anti TTG ) با حساسیت ۹۴ % و اختصاصیت ۹۷ درصد از آزمایش های تشخیص این بیماری است که با اسهال، درد شکم، از دست دادن چربی در مدفوع و کاهش وزن همراه است.

منبع : مجله اخبار آزمایشگاهی شماره 184