آیا هوش یک ویژگی ژنتیکی است یا کاملاً برعکس مهارتی اکتسابی به شمار می‌رود؟

مانند اکثر جنبه های رفتار و شناخت انسان، هوش یک ویژگی پیچیده است که تحت تأثیر عوامل ژنتیکی و محیطی قرار دارد به عنوان مثال، کودکانی که از تغذیه سالم برخوردارند و در محیط های ایمن، سالم و بدون آلودگی هستند در تست های ضریب هوشی نسبت به کودکان محروم نمره بیشتری کسب می کنند.

 همچنین مطابق با آخرین تحقیقات انجام گرفته برخی از فرآیند های شکل گیری هوش، ذاتی و بر پایه عوامل ژنتیک بوده و برخی دیگر اکتسابی است و بر اثر فرآیند رشد در سال های نخست زندگی کودک و نوجوان شکل می گیرد. این پروسه ی رشد ذهنی با رشد جسمی کودک همراه است و هرچه سن کودک بالا تر می رود، رشد ذهنی او نیز بیشتر تکامل می یابد.  گفتنی است عوامل دیگری مانند تعلیم و تربیت، تغذیه، پرورش ذهنی، محل سکونت و همچنین شرایط آب و هوایی هم در پرورش ذهن کودکان نقش مهمی دارند.

باهوش بودن اگر چه به تنهایی مربوط به یک معنی و مفهوم نمی شود و باهوش بودن رابطه ای بسیار نزدیک با فاکتورهایی همچون دانش - توانایی ذهنی - قدرت تخیل و توانایی تشخیص و... دارد باید دانست که ریشه ی اصلی آن می تواند جایی در ژن و رابطه ای با ژنتیک افراد داشته باشد؟

حقیقت اینکه ژنتیک بر هوش افراد تاثیر دارد یک امر بدون شک و شبهه است اما در چگونگی آن سوالاتی وجود دارد که به آنها پاسخ داده می شود. مطالعات بر روی رابطه ی ژنتیک و هوش سالها پیش آغاز شد و رابطه ی بین هوش و ژنتیک و ساختار مغز مورد مطالعه قرار گرفت.

 

تحلیل ماده ژنتیکی شماری از دانشمندان مطرح دنیا نشان می دهد فعالیت ژن DTNBP1 ارتباط تنگاتنگی باضریب هوشی دارد. ژن DTNBP1 اولین و یکی از مهم ترین  قسمتهایی است که در جریان ایجاد بیماری اسکیزو فرنی آسیب می بیند به این ترتیب که هرچه شدت آسیب بیشتر باشد میزان افت عملکرد مغزی و ضریب هوشی نیز بیشتر است. یافته های یک محقق تایید کننده نظریه دانشمندان و مبنی بر ارثی بودن هوش است؛ زیرا دیده شده است اگر ژن مزبور در پدر و مادر فعال تر باشد، به طبع فرزند آنها نیز از ضریب هوشی بالاتری برخوردار خواهد بود.

 

انسانها هوش خود را از کدام والد به ارث میبرند؟

تحقیقات گسترده ای که بر روی این موضوع انجام شده نشان می دهد که هوش از طریق ژن خاصی که بر روی کروموزوم  Xوجود دارد به کودک منتقل می شود و از آنجایی که مادر دو کروموزوم  X و پدر یک کروموزوم X  و یک کروموزوم Y دارد ژنی که مربوط به هوش است بسته به اینکه از طرف مادر یا پدر به ارث رسیده باشد رفتار متفاوتی دارد. این ژن اگر از پدر به ارث برسد به سیستم لیمبیک و اگر از مادر باشد به قشر مخ می رود. هر دوی این مکان ها در مغز هستند اما تفاوت بسیاری در نحوه ی عملکرد دارند.سیستم لیمبیک محل پردازش احساسات، غریزه و خلق و خوی است در حالی که قشر مخ هوش را کنترل می کند.

به همین دلیل است که پسرها هوش شان را از مادرشان به ارث می برند و دخترها هوش شان را هم از پدر و هم از مادر به ارث می برند به عبارت دیگر اگر این ژن از طرف مادر باشد دقیقا به همان جایی می رود که مورد نیاز است ولی اگر از طرف پدر باشد اینطور نیست.مردان فقط یک کروموزوم X دارند بنابراین می توان گفت بهترین پیش بینی برای اینکه کودک تا چه اندازه باهوش خواهد بود میزان IQ مادر است. این یافته ها نشان می دهد که تا به حال چقدر اشتباه کرده ایم!  تا امروز همیشه هوش را به پدران و احساسات را به زنان نسبت می داده ایم در صورتی که دقیقا برعکس این مساله در واقعیت وجود دارد. دانشمندان می گویند که فقط ۴۰ تا ۶۰ درصد از هوش از مادر به کودک می رسد و بقیه آن بستگی به محیط و نحوه ی تربیت کودک دارد که هر دو والد در آن نقش دارند.  و جالب تر این که بعد از تولد کودک، پدران نقش بسیار پر اهمیت تری در افزایش هوش کودک نسبت به مادر دارند.کودکانی که وقت بیشتری را با پدر خود می گذارانندIQ  بالاتری دارند.

 

تأثیر قومیت بر میزان هوش افراد

حال به منظور تجزیه و تحلیل رابطه بین قومیت و هوش، به نظریات روزنامه نگار معروف گلادول اشاره می‌نماییم. آیا تا به حال اندیشیده‌اید که این تصور که آسیایی‌ها در ریاضی و علم قوی هستند از کجا سرچشمه می‌گیرد؟ گلادول این مسئله را به این شکل توضیح می‌دهد: "در بسیاری از فرهنگ‌ها بر این باور هستند که با وجود هرگونه تلاشی که انجام دهید، نتیجه کار همیشه به سرنوشت و اراده خداوند بستگی دارد." از سوی دیگر، اکثر فرهنگ‌های آسیایی بر این باورند که همه چیز به شما و میزان کار و تلاشتان بستگی دارد. هرچه بیشتر تلاش کنید، به همان میزان موفقیت بیشتری کسب خواهید کرد و اگر زمانی در موردی موفق نبودید بدانید که به اندازه کافی تلاش نکرده‌اید. پس بنابراین بله، قومیت و ژن شما در خصوص اینکه فردی موفق یا هوشمند باشید تأثیر می‌گذارد..  حالا تصور کنید که شما با هوش ژنتیکی بسیار بالایی متولد شده‌اید اما زمینه رشد و پرورش خرد خود را در طول زندگی فراهم ننمودید. هنوز هم آن هوش زیاد دست نخورده شما یک امتیاز مثبت به حساب خواهد آمد؟ آیا در این صورت اصلاً وجود یا عدم وجود آن میزان از خرد از اهمیت خاصی برخوردار است؟

 توماس ادیسون مخترع بزرگی که جهان را از تاریکی رهانید، در ماه‌های اولیه تحصیل خود در مدرسه به علت ضریب هوشی پایین از مدرسه اخراج شد. تا مدت‌ها مادر ادیسون، نقش معلم را برای او ایفا می‌کرد و درس‌های مدرسه را در خانه به او آموزش می‌داد. با این وجود او تعداد زیادی از اختراعات خود را در سنین خیلی کم به ثبت جهانی رسانده است که مهم‌ترین و بارزترین آن‌ها اختراع برق است. این مثال، نمونه بارزی برای اثبات این نکته است که ژنتیک و روابط وراثتی بهانه خوبی برای کوتاهی در پرورش و رشد خرد و هوش اشخاص نیست و بسیاری از ویژگی‌ها را می‌توان از طریق تمرین و تلاش مستمر و منظم به وجود آورد و ارتقاء داد.

 

ژن برتر باهوش ها کشف شد

دانشمندان موفق شده اند یک هزار ژن برتر جدید کشف کنند که با ضریب هوشی افراد ارتباط دارد. دانشمندان بیش از 1016ژن برتر جدید مرتبط با هوش کشف کرده‌اند که بخش عظیمی از آنها تاکنون شناسایی نشده بودند.

اما شاید برای شما جالب باشد بدانید که این نتایج چگونه به دست آمده اند؟

درواقع یک تیم تحقیقاتی بین‌المللی طی یک مطالعه ۱۹۰ جایگاه کروموزومی(قسمت خاصی از یک ژن یا توالی DNA در کروموزوم) جدید و ۹۳۹ ژن جدید مرتبط با ضریب هوشی پیدا کرده‌اند. این یافته، درک ما از اساس ژنتیکی رفتارها و عملکردهای رفتاری را افزایش می‌دهد.

یکی از مدیران ارشد این پروژه دنیل پوستما، سرپرست این مطالعه و محققی از دانشگاه هلند، به بررسی ژنوم ۲۷۰ هزار نفر از ۱۴ نژاد مختلف اروپایی پرداخت.

این افراد در تعدادی آزمایش عصبی-شناختی شرکت کردند تا ضریب هوشی آنها مشخص شود. سپس ضریب هوشی آنها با چندریختی تک-نوکلئوتید مقایسه شد و جهش‌های ژنتیکی مرتبط با ضریب هوش بالا مشخص شد.

به گفته تیم تحقیقاتی، ژن‌هایی که ما را باهوش‌تر می‌کنند باعث افزایش سلامت رفتارهای شناختی می‌شود. تجزیه و تحلیل‌ها نشان می‌دهد که رابطه همبستگی منفی میان این ژن‌ها و بیماری آلزایمر، بیش‌فعالی، افسردگی و اسکیزوفرنی وجود دارد.

 

 تاخیر در درمان متابولیک ارثی ضریب هوشی کودک را کاهش می دهد

بیماری های متابولیک ارثی بیماری هایی هستند که در آن ها هضم نهایی یک یا چند ماده غذایی مانند پروتئین، قند یا چربی در بدن نوزاد از بدو تولد مختل می شود بیماران مبتلا به اختلالات متابولیک در بدو تولد کاملا طبیعی هستند ولی بسته به نوع بیماری و شدت آن علائم حاد یا مزمن نشان می دهند. بیماری های متابولیک اغلب به صورت ژنتیکی و در بیشتر موارد از پدر و مادر ناقل، اما به ظاهر سالم به نوزاد منتقل می شوند، احتمال بروز این بیماری ها در ازدواج های فامیلی بیشتراست.

به‌ دلیل شایع بودن ازدواج‌های فامیلی در ایران، تقریباً از هر ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ نوزاد، یک نفر دچار بیماری‌های متابولیک ارثی است که به‌ دلیل عدم تشخیص به‌ موقع، در آینده با عوارض شدیدی روبه‌رومی‌شوند.

تأخیر در تشخیص و درمان بسیارخطرناک است زیرا به ازای هر ماه تأخیر در تشخیص و درمان در بیماری‌های متابولیک ارثی، ظرفیت ضریب هوشی کودک ۵/۴ واحد کاهش می‌یابد. بطوریکه اگر در یک‌سال اولیه تولد، بیماری کودک شناخته نشده و درمان آغاز نشود، حدود ۵۰ درصد ظرفیت ضریب هوشی کودک کاهش یافته و درمان وی در آینده با مشکلات بیشتری روبه‌رو خواهد شد.

همچنین ضایعات شدید مغزی، عقب‌ماندگی ذهنی، فلج‌های عضلانی، مشکلات کبدی، سنگ‌های ادراری، نارسایی‌های چشمی‌ مانند آب‌مروارید و آب‌سیاه و بیماری‌های قلبی از عوارضی هستند که برای کودکان مبتلا به این مشکل پدید خواهد آمد.

با توجه به این که بیماری های متابولیک یکی از موارد شایع نیازمند مشاوره ژنتیک هستند بهتر است تمامی زوجین حتی افرادی که با هم فامیل نیستند قبل از ازدواج از خدمات مشاوره ژنتیک استفاده کنند.در مشاوره ژنتیک پس از پرسش در خصوص بیماری ها و سوابق خانوادگی با رسم شجره نامه ابتدا میزان ژن مشترک بین زوجین وسپس نحوه توارث بیماری در خانواده مشخص می گردد.